เที่ยวชุมชนวิถีพุทธ ตลาดริมน้ำคลองแดน “สามคลอง สองจังหวัด” …(สงขลา-นครศรีฯ)

หากเอ่ยถึงแหล่งท่องเที่ยวลักษณะตลาดน้ำของเมืองไทยมีหลายที่ด้วยกัน ซึ่งที่เป็นรู้กันเป็นอย่างดี ได้แก่ ตลาดน้ำดำเนินสะดวก ตลาดน้ำอัมพวา ตลาดน้ำขวัญ-เรียม วันนี้อะเมสซิ่งไทยทัวร์ มีอีกหนึ่งสถานที่ท่องเที่ยว ในลักษณะตลาดน้ำซึ่งตั้งอยู่ทางภาคใต้มาแนะนำ “ตลาดน้ำคลองแดน” หรือที่เรียกอีกชื่อว่า คลองแดน สามคลอง สองเมือง ก่อนอื่นต้องขอขยายความที่มาที่ไปของคำว่า คลองแดน สามคลอง สองเมือง กันก่อน โดยลำคลอง 3 สาย ซึ่งเป็นที่ตั้งของชุมชนคลองแดน ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ประกอบด้วยลำคลอง 3 สาย ได้แก่ คลองระโนด คลองชะอวด และคลองปากพนัง เชื่อมต่อบรรจบกัน ณ จุดนี้ เป็นเส้นแบ่งเขตแดน 2 จังหวัด คือ ตำบลคลองแดน อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา กับตำบลรามแก้ว อำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช และนี้ก็คือที่มาของตลาดริมน้ำคลองแดน “สามคลอง สองจังหวัด” …(สงขลา-นครศรีฯ)

เก็บงาม ตามแบบ ชนบท
งามคลอง โค้งคด บอกบทเรื่อง
ตลาดเก่า สามคลอง เชื่อมสองเมือง
เที่ยวคลองแดน ร่วมประเทือง วิถีคลอง
ประพันธ์โดย: อ.นิธิ อนันตพงศ์

เรียบเรียงเนื้อหาโดย อะเมสซิ่งไทยทัวร์
ขอบคุณภาพประกอบจาก : คุณ NithiAnA, คุณ Krong Anantapong, คุณ Tat Hatyai, คุณ Grit Wattanapruek,
คุณ Nut Yamim, คุณชูเกียรติ ชลสาคร, คุณ Unidenfy Man, เรือนไม้ไทย โฮมสเตย์, FB คลองแดน
ขอบคุณข้อมูลประกอบจาก : FB คลองแดน และ Fanpage ตลาดริมน้ำคลองแดน

ตลาดริมน้ำคลองแดน (Klongdaen Floating Market) เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม (Cultural Attraction) แหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ (Conservation Tourism) โดยนำเอาทรัพยากรทางธรรมชาติ แสดงวัฒนธรรมริมคลอง ทุกวันเสาร์ และนำวัฒนธรรมที่มีอยู่ มาพัฒนาบริหารจัดการเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนโดยคนในพื้นที่คลองแดนได้มีส่วนร่วม อาศัยธรรมชาติเป็นฐานไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศน์ วิถีทางธรรมชาติและวัฒนธรรม เน้นธรรมชาติและองค์ประกอบของธรรมชาติเป็นสิ่งดึงดูดใจ เปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวได้มาสัมผัส เรียนรู้ รวมถึงเข้าใจธรรมชาติ ศิลปวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ และวิถีชีวิตของคนในคลองแดน นอกจากนี้ยังสนับสนุนให้คนในท้องถิ่นเข้ามามีบทบาทในการพัฒนาชุมชนไปพร้อมๆ กัน และได้รับผลตอบแทนในเชิงเศรษฐกิจ เพื่อยกระดับรายได้และคุณภาพชีวิตของท้องถิ่น

การท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์ เน้นการอนุรักษ์ ให้ทุกฝ่ายมีความรับผิดชอบต่อสภาพแวดล้อมธรรมชาติและวัฒนธรรมของชุมชน เช่น กิจกรรมศึกษาธรรมชาติ ความอุดมสมบูรณ์ของแม่น้ำลำคลอง “คลองแดน” หรือการศึกษาแหล่งประวัติศาสตร์ชุมชน การท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์ที่เน้นให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัส เรียนรู้หรือมีประสบการณ์โดยตรงกับสภาพแวดล้อมธรรมชาติ เช่น กิจกรรมการเข้าค่าย กิจกรรมล่องเรือชมธรรมชาติรอบเกาะ การร่วมพิธีกรรมไปพร้อมๆ กับชุมชน

ภาพความประทับใจที่ไม่เคยลืมเลือนกับการละเล่นของฝรั่งและคนไทย ที่เต็มไปด้วยรอยยิ้มของคนรอบฝั่งคลอง

ลูกหลานชาวคลองแดน อบรมมัคคุเทศน์น้อย อีกไม่นานจะเป็นมัคคุเทศน์อาสาบริการนักท่องเที่ยวฟรีครับ

บ้านเก่าอายุร้อยปี ตั้งอยู่ริมคลอง …ต่อเติมด้านข้าง เป็นโฮมสเตย์ ห้องน้ำสะอาด …ถอดรองเท้าสัมผัสพื้นดินได้ เดินเล่นริมคลองได้ กลางคืนนอนนับดาว …เช้าตักบาตร แล้วเราจะรู้ว่าบ้านที่หย่อนเทคโนโลยี มีอะไรดี ๆ ให้ชุ่มฉ่ำใจได้เหมือนกันครับ ทั้งนี้กิจกรรมที่นักท่องเที่ยวจะได้พบและสัมผัสเมื่อมาเยี่ยมชมตลาดริมน้ำคลองแดน  มีกิจกรรมหลากหลาย ดังนี้

-เรือหางยาว หากต้องการสัมผัสวิถีชีวิตของชุมริมฝั่งคลอง ที่รายล้อมไปด้วยดงตาลโตนด แวะชมหมู่บ้านชาวเลท่าเข็น ลงเล่นน้ำทะเล เลือกซื้ออาหารสดๆ จากทะเล หรือจะเที่ยวชมบรรยากาศโดยนั่งเรือ เวียนรอบพื้นที่คลองแดนก็สามารถทำได้

-เรือแจว ท่านใดที่ต้องการชมบรรยากาศวิวทิวทัศน์สามารถใช้บริการเรือแจว ผ่านเส้นทางแรกไปวัดสิกขาราม ชมวิวทิวทัศน์ ดงตาลโตลด-ทางคลองระโนด เส้นทางที่สองไปวัดคลองแดน-ทางคลองชะอวด

-พายเรือ ตลาดริมน้ำคลองแดนมีเรือพายหลายลำ ให้นักท่องเที่ยวได้พายเล่น หัดพายได้โดยไม่มีค่าบริการ

-นมัสการหลวงพ่อพร้อม หลวงพ่อชุม

-ข้ามจังหวัดด้วยสะพานไม้แผ่นเดียว ชุมชนคลองแดนมีสะพานไม้แผ่นเดียว ไม่มีราวจับ ให้นักท่องเที่ยวได้รำลึกอดีต และทดสอบความสามารถในการเดินข้ามคลอง เป็นการบันทึกความทรงจำว่าครั้งหนึ่งได้เดินทางมาถึงคลองแดน และได้เดินข้ามจังหวัดด้วยสะพานไม้แผ่นเดียว

มรดกทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยว

ชุมชนคลองแดนเป็นหมู่บ้านที่เหมาะสำหรับการพักผ่อนและปฏิบัติธรรมเนื่องจากมีต้นทุนทางธรรมชาติที่งดงาม และมีต้นทุนทางวัฒนธรรมที่น่าสนใจหลายประการ เช่น องค์พระทอง เรือขุดโบราณขนาดใหญ่ ตำนานช้างแกลบ ตำนานลูกขวาน ฯลฯ

-วัดคลองแดน ตั้งอยู่หมู่ 1 ตำบลรามแก้ว อำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช สร้างเมื่อ พ.ศ.2446 มีเจ้าอาวาสรูปแรก คือ พระอธิการชุม ปุญญมุณี เป็นผู้ก่อตั้งวัด ปัจจุบันเจ้าอาวาส คือ พระครูรัตนสุตากร ปราโมทย์ จนฺทโชโต(ล่องแก้ว) ความสำคัญของวัด มีทั้งในด้านประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน และทรงคุณค่าทางจิตใจ

–องค์พระทอง เป็นที่เลื่อมใสของชาวคลองแดน เดิมองค์พระถูกเคลือบพลางด้วยสีดำทาปากแดง ประดิษฐานในกุฏิเก่ามาช้านาน ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2545 มีการปรับรื้อกุฏิ พบว่าองค์พระมีน้ำหนักมากต้องช่วยกันยกหลายคนจึงจะเคลื่อนย้ายได้ และเมื่อช่วยกันขัดทำความสะอาดก็ปรากฏเป็นองค์พระเนื้อทองงดงามมาก จึงเป็นที่มาของการจัดสร้างกุฏิใหม่ให้เหมาะสมกับการประดิษฐานองค์พระทอง และเปิดให้ประชาชนได้สักการะสืบมา

-โพนฟ้าลั่น เป็นกลองขนาดใหญ่ ทำจากไม้หลุมพอ ใช้หนังควายเผือกหุ้มโพน มีลูกสลักทำจากกระดูกส่วนขาของช้างค่อม ว่ากันว่าโพนฟ้าลั่น มีเสียงก้องกังวานคุ้งน้ำ ดังไกลกว่า 2 กิโลเมตร

-กุฏิพระหลังใหม่ สร้างจากการบริจาคเงินของญาติโยมผู้มีจิตศรัทธา โดยมี ดร.จเร สุวรรณชาต และทีมงานของคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย เป็นผู้ออกแบบและให้คำปรึกษา รูปแบบของอาคารเป็นสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นภาคใต้แบบประยุกต์ มีแนวคิดในการนำวัสดุที่มีอยู่แต่เดิมนำกลับมาใช้ใหม่ การออกแบบหน้าต่างให้เป็นแบบบานเลื่อนไม้ซ้อนเกล็ด ตลอดจนแนวคิดปริศนาธรรมตามประเพณีนิยมทางภาคใต้ ซึ่งได้รับข้อแนะนำจากท่านเจ้าอาวาส คือ การประดับถ้วยกระเบื้องใบเล็กๆ วางไว้บนหลังคา สะท้อนให้เห็นความเผื่อแผ่เมตตาต่อนกที่จะได้อาศัยกินน้ำจากถ้วยดังกล่าว

-โรงฉันร้อยปี เป็นหอไม้ทั้งหลัง สร้างจากไม้เคี่ยม ไม้หลุมพอ และไม้ยางด้านหน้าของหอฉันหันหน้าออกสู่คลองชะอวด ประมาณอายุได้ 100 กว่าปี เล่ากันว่าสร้างในสมัยของหลวงพ่อชุม (อดีตเจ้าอาวาสรูปแรก) โดยชาวบ้านได้ร่วมกันสร้างจากแรงศรัทธา ในช่วงที่น้ำท่วม ชาวบ้านจะอพยพเข้ามาพึ่งใบบุญจากวัด อาศัยหอฉันแห่งนี้เป็นที่หลับนอนชั่วคราวจนกว่าน้ำจะลด

–เรือขุดโบราณ เป็นเรือที่ขุดจากไม้ตะเคียนทองทั้งต้น ตัวเรือมีความยาว 15.30 เมตร กว้าง 2.06 เมตร สามารถบรรทุกคนได้ 40-50 คน สมัยก่อนใช้ในการขนทรายเข้าวัด ใช้สอดเข้าไปใต้บ้านเพื่อย้ายบ้านทั้งหลังในหน้าน้ำและใช้ในกิจกรรมต่างๆ ของชุมชน ปัจจุบันได้รับการบูรณะ (พ.ศ.2551) จนมีความสมบูรณ์ สวยงาม และสามารถใช้งานได้

-ชมศิลปะการแสดงของท้องถิ่นใต้ เป็นที่ทราบกันดีว่าปักษ์ใต์หรือภาคใต้ของไทยมีศิลปะการแสดงที่เป็นเอกลักษณ์ ทีี่หลายท่านคงจะรู้จักกันเป็นอย่างดี ตลาดริมน้ำคลองแดนนอกจากจะเน้นการท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์แล้ว ยังมีการอนุรักษ์วัฒนธรรม โดยมีการแสดงหนังตะลุงและมโนราห์ เผยแพร่สู่สายตานักท่องเที่ยว เป็นการแสดงวัฒนธรรมริมคลอง ทุกวันเสาร์

หนังตะลุง

มโนราห์คลองแดน เป็นศิลปวัฒนธรรมด้านหนึ่งของชุมชน ที่ใช้สำหรับสื่อความหมายและการประชาสัมพันธ์ชุมชน เด็กและเยาวชนที่สนใจ ได้รับการถ่ายทอดศิลปะการรำมโนราห์ โดยใช้เวลาว่างในช่วงวันศุกร์ เสาร์และวันอาทิตย์ มาฝึกรำกันที่ศาลาโรงธรรมของวัด และหมุนเวียนกันไปแสดงบนสะพานและบนเวทีริมน้ำคลองแดน

–สถาปัตยกรรมพื้นถิ่น : รูปแบบของบ้านเรือน บ้านในชุมชนคลองแดนส่วนใหญ่เป็นบ้านที่มีอายุการใช้งานมากกว่า 50 ปีขึ้นไป และเปลี่ยนเจ้าของครอบครองไป 2-3 รุ่นแล้ว โดยสามารถจำแนกบ้านตามรูปแบบทางสถาปัตยกรรมได้ คือ เรือนไม้เดี่ยว เรือนแถวไม้เดี่ยว และเรือนแถวไม้

–ตำนานลูกขวาน ลูกขวาน เป็นขวานขนาดเล็กที่ใช้เป็นอาวุธ สำหรับป้องกันตัวในอดีต มีการประดิษฐ์อย่างพิถีพิถัน มีน้ำหนักที่พอเหมาะสำหรับการขว้างออกไปสู่เป้าหมายได้อย่างแม่นยำ

–ร้านขายยาโบราณ ในอดีตชุมชนคลองแดนมีร้านขายยาแผนโบราณอยู่หลายร้าน เช่น ร้านหมอเซี้ยน ร้านหมอฮ่วน ร้านหมอสวัสดิ์ ร้านหมอชลอ เป็นต้น บางร้านปิดตัวไปโดยไม่มีผู้สืบทอด บางร้านย้ายไปอยู่ในถิ่นฐานใหม่ ปัจจุบันคงเหลือแต่ร้านหมอฮ่วน (ร้านศรีสุขโอสถ) ที่มีผู้สืบทอดรุ่นที่สี่ เปิดขายยาแผนโบราณ ยาสมุนไพร ตามตำรายาที่ถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษ ซึ่งเป็นชาวจีนจากรุ่นสู่รุ่น และจากการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง รวมทั้งการได้รับตำรับยา จากพระในวัดต่างๆ

อาหารอร่อยในชุมชน

อาหารอร่อยชุมชนคลองแดนมีหลากหลาย ส่วนใหญ่เป็นอาหารที่มีขายอยู่ตามท้องตลาดทั่วไป แต่ในกลุ่มองค์กรชุมชนได้มีการส่งเสริมให้มีการขายสินค้าพื้นบ้าน เพื่อไม่ให้อาหารพื้นบ้านสูญหายไปตามกาลเวลา และเป็นการประชาสัมพันธ์อาหารพื้นถิ่นที่หากินยาก เช่น ปลาทอดทรงเครื่อง (สูตรโบราณ) แป้งแดง ข้าวยำ ข้าวมันแกงไก่ เต้าคั่ว ห่อหมกปลาอินทรี ขนมกอและ ขนมจาก ขนมลูกโดน ขนมโค ขนมพิมพ์ ขนมทราย (ขนมขี้หนู) ขนมปำจี ข้าวเกรียบปากหม้อ ขนมค่อม ขนมเทียน ขนมดอกลำเจียก ขนมหน้ามัน กล้วยทับ ข้าวเหนียวปิ้ง กุ้งทอด และอาหารพื้นบ้านอีกมากมาย โดยเน้นความสะอาด อร่อยและราคาถูก พร้อมทั้งช่วยกันนำวัสดุธรรมชาติมาห่อมาใช้เป็นภาชนะ

กุ้งนาแถวนี้มีเยอะ เมื่อก่อนมี “ยอ” คันเล็ก ๆ สองฝั่งคลองเต็มไปหมด บางคนทำอวนรุนผูกไว้ที่หัวเรือหางยาว ขับเวียนไปมาสักพักใหญ่ก็ได้กุ้งนากันครึ่งอวนแล้วครับ ที่เห็นในภาพนี่กรอบอร่อยมาก น้ำจิ้มก็สุดยอดอีกต่างหาก …จะไม่ไปลองสักครั้งเหรอครับ

ปัด-ขนมพื้นบ้านที่คลองแดน แม่ค้าดั้งเดิมที่นี่ มักขายขนมที่ตนถนัด ถ้าขึ้นชื่อว่า “ปัด” ก็ต้องเป็นปัด…ของ ยายอิฐ – บ้านตีน (บ้านทางทิศเหนือ) …หรอย (อร่อย) มากครับ ใครขายอะไรก็มักขายไม่ซ้ำกัน

ผลิตภัณฑ์เด่นของชุมชนน
ปูนปั้นรูปมโนราห์ เป็นงานศิลปะในชุมชนที่ได้รับการส่งเสริมและออกแบบจากทีมวิจัยของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย โดยนำเอาท่ารำของมโนราห์มาปั้นเป็นรูปมโนราห์เด็ก สร้างแบบให้เด็กและเยาวชนในชุมชน ได้นำไปผลิตเป็นงานปูนปั้นจำหน่าย ให้นักท่องเที่ยวซื้อเป็นของที่ระลึก ซึ่งสามารถนำไปใช้ตกแต่งสวนหย่อม ตกแต่งบ้านได้อย่างสวยงามน่ารัก อีกทั้งยังมีความหมายในเชิงอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรม สร้างรายได้ให้กับเยาวชนในชุมชม และยังเป็นการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์

เหล่าสมาชิกกลุ่มปูนปั้น มีทั้งเด็กและผู้ใหญ่

อีกทั้งยังมีผลิตภัณฑ์กระจูด

-โฮมสเตย์ สำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการสัมผัสบรรยากาศวิถีชีวิตชุมชน วิถีพุทธ ทางคลองแดนมีโฮมสเตย์เปิดรองรับบริการแก่นักท่องเที่ยว เช่น โฮมสเตย์ครูสายัณห์ เรินพี่โย บ้านร้อยปี เรือนไม้ไทย บ้านริมน้ำ ระเบียงไทย และโฮมสเตย์ของชาวบ้านริมคลอง ที่เปิดบริการให้นักท่องเที่ยวได้เลือกหาบรรยากาศตามต้องการอีกหลายแห่ง ได้แก่

เรินพี่โย

บ้านร้อยปี ที่คลองแดนเป็นบ้านของลุงฉ้วน ตอนนี้ต่อเติมด้านข้างออกไปเป็นโฮมสเตย์ อยู่ติดริมคลอง อากาศดีมาก ห้องน้ำสะอาด น่าพักมากครับ

บ้านริมน้ำ

ระเบียงไทย

ทั้งนี้ราคาค่าบริการโฮมสเตย์ทุกหลัง ราคา 200 บาท/คน/คืน พร้อมอาหารเช้า 1 มื้อ

ชุมชนคลองแดน ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของ อำเภอมือง จังหวัดสงขลา ประมาณ 100 กิโลเมตร (ก.ม.15 จากแยกบ้านรับแพรก – ระโนด) และมีระยะทางจาก อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ไปทางทิศใต้ ประมาณ 100 กิโลเมตร

ถือเป็นอีกชุมชนหนึ่ง ควรค่าแก่การยกย่องให้เป็นชุมชนต้นแบบในการพัฒนาชุมชนโดยนำศักยภาพของคนในพื้นที่และทรัพยากรท้องถิ่นที่มีอยู่ มาพัฒนาในรูปแบบธุรกิจท่องเที่ยว นอกจากจะนำรายได้สู่ชุมชนแล้ว ยังเป็นการสร้างอาชีพสร้างรายได้ให้คนในชุมชน สิ่งสำคัญอื่นใดที่สัมผัสได้คือการท่องเที่ยวที่ยังคงอนุรักษ์ขนบธรรมเนียมประเพณี การละเล่นพื้นบ้าน รวมถึงรักษาทรัพยากรทางธรรมชาติควบคู่กันไป แอดมินขอยกย่องให้ชุมชนคลองแดนถือเป็นชุมชนต้นแบบอีกหลายๆ ชุมชน ที่กำลังพัฒนา ซึ่งอาจจะนำแนวทางเหล่านี้ไปประยุกต์ให้เข้ากับสภาพแวดล้อมของแต่ละชุมชน อันจะนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนของชุมชน

รถเมล์ คะนึงนิจ มาถ่ายทำรายการตลาดสดสนามเป้า ณ ตลาดริมน้ำคลองแดน

ทิ้งท้ายด้วยภาพรอยยิ้มของนักท่องเที่ยวที่มาเยือนและสัมผัสวิถีชีวิตชุมชนคลองแดน

ทั้งนี้นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวชมหรือเลือกพักโฮมสเตย์ ณ ชุมชนวิถีพุทธ ตลาดริมน้ำคลองแดน สามารถเลือกซื้อและรับประทานอาหารได้ที่ ตลาดริมน้ำคลองแดน โดยจะเปิดตั้งแต่เวลา 10.00 – 22.00 น. เฉพาะวันเสาร์เท่านั้น หาของกินหรอยๆ (อร่อย) ตลาดริมน้ำคลองแดน (สงขลา-นครศรีฯ)

อัลบั้มภาพชุมชนวิถีพุทธ ตลาดริมน้ำคลองแดน “สามคลอง สองจังหวัด” …(สงขลา-นครศรีฯ)

วิถีพุทธคลองแดน / ตลาดริมน้ำคลองแดน
“ร่วมมือสร้างสรรค์ โดยชุมชน เพื่อชุมชน”
ท่านที่สนใจต้องการเยี่ยมชมหรือสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม สามารถติดต่อได้ตามหมายเลขโทรศัพท์ด้านล่างนี้
คุณเกรียงไกร อนันตพงศ์ (ประธานชุมชน) 089-2315-281
คุณอภิชาติ เหมือนทอง 086-9582-776
คุณสายัณห์ ชลสาคร 081-8967-352